Ceredigion County Council website

Beth yw Aflonyddu?

Gall aflonyddu ddigwydd mewn sawl ffordd, gan gynnwys:

• Bygwth tenant i’w berswadio i adael
• Diffodd gwasanaethau hanfodol, neu gyfyngu arnynt, fel cyflenwadau nwy, trydan neu ddŵr
• Ymyrryd â phost y tenant
• Ymweliadau rheolaidd diangen gan y landlord neu’i gynrychiolwyr, yn enwedig os byddant yn ymweld yn hwyr y nos neu’n ddirybudd
• Mynd i ystafell neu eiddo’r tenant heb ganiatâd y tenant
• Atal tenant rhag mynd i’r eiddo neu ran o’r eiddo
• Caniatáu i eiddo fynd i’r fath gyflwr fel nad yw’n ddiogel i neb fyw ynddo
• Trais corfforol yn erbyn y tenant
• Aflonyddu ar sail rhyw, hil, anabledd neu rywioldeb

Gallai’r gweithredoedd hyn a gweithredoedd eraill sy’n debygol o roi pwysau ar denant i adael ei lety fod yn gyfystyr ag aflonyddu. Mae aflonyddu’n drosedd ac mae’n torri’r gyfraith sifil.

Beth yw troi allan anghyfreithlon?

Troi tenant allan, neu geisio troi tenant allan, heb ddilyn y broses gyfreithiol briodol yw troi allan anghyfreithlon. Dyma rai enghreifftiau cyffredin: newid cloeon (heb ddilyn y drefn briodol) i atal tenant rhag mynd i’r eiddo, neu orfodi tenant i adael drwy ei fygwth, codi braw arno neu ddefnyddio trais yn ei erbyn. Mae gweithredoedd fel cloi drws y toiled neu atal tenant rhag mynd i ran o’r adeilad y mae ganddo hawl i fynd iddo hefyd yn gyfystyr â throi allan anghyfreithlon.

Pwy allai dorri’r deddfau hyn?

Yn ôl y gyfraith, gellir dwyn achos yn erbyn y landlord, ei asiant neu unrhyw unigolyn arall am iddo aflonyddu ar denant neu droi tenant allan yn anghyfreithlon os gellir dangos ei fod yn bwriadu achosi i’r preswylydd adael yr eiddo neu ran ohono neu os oedd ganddo le rhesymol i gredu y gallai ei weithredoedd achosi i’r preswylydd wneud hynny. Gellir erlyn yr unigolyn hwnnw os yw wedi gweithredu’n fwriadol neu’n fyrbwyll.

Beth yw’r gosb am aflonyddu ar denant a’i droi allan yn anghyfreithlon?

Os bydd landlord wedi gweithredu’n anghyfreithlon, mae nifer o gamau y gellir eu cymryd yn ei erbyn. Os oes angen, gellir cymryd pob un o’r camau hyn gyda’i gilydd.

• Gall yr Awdurdod Lleol neu gynrychiolydd y tenant ymyrryd i geisio atal yr aflonyddu rhag digwydd
• Mae gan yr Awdurdod Lleol bŵer i erlyn y sawl sy’n gyfrifol am aflonyddu ar y tenant a/neu’i droi allan yn anghyfreithlon yn y llysoedd troseddol. O’i gael yn euog, gallai wynebu dirwy fawr a/neu ddedfryd o garchar am hyd at ddwy flynedd
• Gall Swyddogion Iechyd yr Amgylchedd yr Awdurdod Lleol weithredu os oes angen atgyweirio’r eiddo. Gallant hefyd fynnu bod landlord yn ailgysylltu gwasanaethau hanfodol os ydynt wedi’u datgysylltu
• Gellir dwyn achos cyfreithiol ar ran y tenantiaid yn y Llys Sirol er mwyn iddynt gael iawndal. Gall y tenant fod yn gymwys i gael cymorth cyfreithiol i dalu costau’r achos cyfreithiol ac mae gan y llysoedd bwerau i orchymyn lefelau uchel iawn o iawndal. (Gall fod yn ddegau o filoedd o bunnoedd.) Gall y llys roi gwaharddeb i atal yr aflonyddu neu i fynnu bod y landlord yn caniatáu i’r tenant a gafodd ei droi allan yn anghyfreithlon ddychwelyd i’r eiddo
• Gall yr heddlu weithredu pan fydd trais neu ymosodiad wedi digwydd, neu pan fydd rhywun wedi bygwth trais

Mae’n amlwg ei bod yn bwysig i’r landlord a’r tenant weithredu’n briodol bob amser a therfynu tenantiaeth gan ddilyn y drefn gyfreithiol gywir. Mae cyngor a chymorth ar gael i landlordiaid i i sicrhau eu bod yn dilyn y drefn briodol.

Pwy sy’n cael eu hamddiffyn rhag iddynt gael eu troi allan yn anghyfreithlon?

Mae Deddf Amddiffyn rhag Troi Allan 1977 yn amddiffyn y rhan fwyaf o’r bobl sy’n byw mewn llety rhent. Mae hyn yn golygu nad oes modd eu gorfodi i adael eu cartref heb ddilyn y broses gyfreithiol briodol. Felly, fel rheol, rhaid i’r landlord roi rhybudd priodol i’r tenant (fel arfer rhaid rhoi dau fis o rybudd yn ysgrifenedig os yw’r tenant wedi cydymffurfio â’r cytundeb tenantiaeth). Os yw’r tenant yn penderfynu peidio â gadael ar ddiwedd y cyfnod hwn, rhaid i’r landlord gael gorchymyn llys i adennill meddiant o’r eiddo. Ar yr amod ei fod wedi dilyn y drefn briodol, bydd y llys yn rhoi gorchymyn i’r landlord a gall fod rhaid i’r tenant dalu’r costau. Os oes angen, gall beilïaid sydd wedi’u hawdurdodi gan warant llys ddefnyddio grym rhesymol i droi’r tenant allan.

O orfodi rhywun o’i gartref drwy unrhyw ddull arall ac eithrio gorchymyn llys, gall fod yn gyfystyr â throi allan anghyfreithlon. Gallai’r asiantaethau sy’n gorfodi’r gyfraith gynnal ymchwiliad troseddol i’r achos. Mae troi allan anghyfreithlon yn torri’r gyfraith droseddol a’r gyfraith sifil. Peidiwch â mentro torri’r gyfraith. Gofynnwch am gyngor bob amser

Fel rheol, bydd modd terfynu tenantiaeth yn gyfreithlon ac adennill meddiant o’r eiddo. Mae’n bwysig i bob parti bod tenantiaeth yn cael ei therfynu’n gyfreithlon. Yn y pen draw, bydd modd i’r landlord adennill meddiant o’r eiddo’n gyflymach drwy ddilyn y drefn briodol.

Ble i gael cymorth a chyngor

• Gallwch gael cyngor am faterion cyfreithiol gan gyfreithiwr sy’n arbenigo ym maes tai neu gan Gyngor ar Bopeth
• Gallech ystyried ymuno â chymdeithas landlordiaid a fydd yn gallu rhoi cyngor i chi am ystod eang o faterion, gan gynnwys y ffordd gywir o roi rhybudd a chael gorchymyn ildio meddiant gan y llysoedd
• Cysylltwch â’r Adran Tai, trwy Fy Nghyfrif neu Clic, i allu rhoi rhywfaint o gyngor i chi neu ddweud wrthych ble y gallwch gael cyngor ar ddod â thenantiaeth i ben

Os ydych chi am derfynu tenantiaeth (neu drwydded) ac adennill meddiant o’ch eiddo, rhaid i chi roi rhybudd i’ch tenant drwy roi gwybod iddo pryd yr hoffech i’r denantiaeth (neu’r drwydded) ddod i ben a’r dyddiad hwyraf y mae’n rhaid iddo adael yr eiddo.

Bydd y math o rybudd a hyd y rhybudd yn dibynnu ar y math o denantiaeth, p’un a yw’n drwydded ai peidio, a’r rheswm dros ofyn i’r tenant adael.

Ar gyfer y rhan fwyaf o’r tenantiaethau, bydd rhaid i chi roi rhybudd ar ffurf benodol, gan roi gwybodaeth a rhybuddion penodol ynddo. Fel arfer, bydd rhaid rhoi rhybudd ysgrifenedig. Gallwch gael gafael ar rybudd safonol gan werthwyr deunydd ysgrifennu cyfreithiol.

Mae gennych hawl awtomatig i gymryd meddiant o’r eiddo ar ddiwedd tenantiaeth fyrddaliol sicr, ar yr amod eich bod wedi rhoi rhybudd priodol i’r tenant bod angen iddo adael. Fodd bynnag, bydd rhaid i chi fynd i’r Llys i gael gorchymyn ildio meddiant os nad yw’r tenant am adael.

Terfynu tenantiaeth fyrddaliol sicr

Pan fydd y cyfnod penodol wedi dod i ben (6 neu 12 mis fel rheol – darllenwch y cytundeb tenantiaeth), mae gan y landlord hawl awtomatig i gymryd meddiant o’r eiddo heb roi unrhyw reswm. I gymryd meddiant o’r eiddo, fodd bynnag, rhaid i’r landlord gyflwyno hysbysiad Adran 21 (Deddf Tai 1988) gan roi o leiaf 2 fis o rybudd (o’r dyddiad nesaf y bydd y rhent yn ddyledus) bod angen i’r tenant adael. Dylech ofyn am gyngor cyfreithiol ynghylch y drefn briodol i’w dilyn. Os na fyddwch yn cyflwyno hysbysiad yn briodol, gall fod oedi cyn bod modd i chi adennill meddiant o’r eiddo.

Os bydd y tenant yn gadael yr eiddo yn ystod cyfnod y rhybudd, gallwch ddychwelyd i’ch eiddo ac ni fydd angen i chi gysylltu â’r llysoedd i gael cymorth.

Os bydd cyfnod y rhybudd yn dod i ben heb i’r tenant adael yr eiddo, bydd angen i chi ddechrau ar y broses o’i droi allan drwy’r llysoedd. Ni ddylech geisio cael y tenant i adael yr eiddo drwy rym. Os bydd y llysoedd yn gweld yn dda, byddant yn trefnu i chi adennill meddiant o’r eiddo.

Terfynu tenantiaeth fyrddaliol sicr yn gynnar

Mewn rhai achosion, gall y landlord geisio adennill meddiant o’r eiddo cyn i’r cyfnod penodol ddod i ben. Er enghraifft:

• Os yw’r tenant ar ei hôl hi yn talu’r rhent (rhaid i’r swm gyfateb i’r hyn a nodir yn Neddf Tai 1988)
• Os yw’r tenant wedi difrodi’r eiddo
• Os yw’r landlord am fyw yn yr eiddo fel ei brif gartref

Mae 17 sail dros derfynu tenantiaeth yn gynnar. I gymryd meddiant o’r eiddo, rhaid i’r landlord gyflwyno hysbysiad o dan Adran 8 (Deddf Tai 1988). Mae’r rhybudd i adael yn amrywio o bythefnos i ddeufis, gan ddibynnu ar y rheswm dros gymryd meddiant. Dylech ofyn am gyngor cyfreithiol ynghylch y drefn briodol i’w dilyn. Os na fyddwch yn cyflwyno hysbysiad yn briodol, gall fod oedi cyn bod modd i chi gymryd meddiant o’r eiddo.

Os bydd y tenant yn gadael yr eiddo yn ystod cyfnod y rhybudd, gallwch ddychwelyd i’ch eiddo ac ni fydd angen i chi gysylltu â’r llysoedd i gael cymorth.

Os bydd cyfnod y rhybudd yn dod i ben heb i’r tenant adael yr eiddo, bydd angen i chi ddechrau ar y broses o’i droi allan drwy’r llysoedd.

Terfynu cytundeb trwydded

Gall fod gan eich tenant drwydded yn hytrach na thenantiaeth, a hynny fel rheol os yw’n byw yn eich cartref gyda chi fel lletywr (neu lojer) heb fod ganddo hawl neilltuedig i fynd i’w ystafell. Gallwch derfynu trwydded drwy gyflwyno ‘rhybudd i adael’. Bydd hyd y rhybudd yn dibynnu ar y cytundeb, ond yn aml bydd angen rhoi o leiaf bedair wythnos o rybudd.

Os oes gan eich tenant denantiaeth neu drwydded neilltuedig (er enghraifft, os yw’n byw gyda chi, neu mewn llety gwyliau neu hostel), dim ond ‘rhybudd rhesymol’ y bydd rhaid i chi ei roi, sef un cyfnod rhent fel rheol.

Aflonyddu a throi allan anghyfreithlon

Os na fyddwch yn dilyn y drefn briodol i gymryd meddiant o’r eiddo, gallech gael eich erlyn am aflonyddu ar denant a/neu’i droi allan yn anghyfreithlon. Gall hyn arwain at ddirwyon mawr a dedfryd o garchar mewn rhai achosion. Gallech gael eich erlyn drwy achos troseddol neu achos sifil a gall y tenant neu’i gynrychiolydd neu’r Awdurdod Lleol ddwyn achos yn eich erbyn. I gael mwy o wybodaeth am yr hyn sy’n gyfystyr ag aflonyddu, ewch i’n tudalen Diogelu Tenant rhag i neb aflonyddu arno na'i droi allan yn Anghyfreithlon.

Cyngor cyfreithiol

Mae bob amser yn syniad da gofyn am gyngor cyfreithiol ynghylch y ffordd gywir o derfynu cytundeb tenantiaeth neu drwydded. Os na fyddwch yn dilyn y drefn gywir ac yn defnyddio’r ffurf gywir, efallai na fydd yr hysbysiad yn dal dŵr o safbwynt cyfreithiol. Os byddwch wedi gwneud cais am orchymyn ildio meddiant, efallai y bydd y llys yn gwrthod derbyn eich cais. Os felly, bydd rhaid i chi ailddechrau’r trafodion, gan beri oedi diangen.